FLAMENKO SÖZLÜK |
| -A- |
AFICIONADO : Dinleyici
(Flamenkoda sanatçıya destek veren dinleyici)
AFİLLA : Flamenkoda bir çeşit kalın, boğuk ses.
AIRE: Sahip olunan kültürün şarkı ve danslarına veya folklorik kültürlerindeki
öğelere denir. Hava, tavır.
ALBOREAS: 12 zamanlı bir form.
ALEGRIAS: Cadiz kökenli 12 zamanlı neşeli bir formdur.
ALEGRIAS POR ROSAS: Alegrias'ın Mi majör tonundan yorumlanması.
ALZAPÚA : Başparmakla telleri aşağı ve yukarı alternatif vuruşlar kullanarak
çalmak.
AMBIENTE: Çevre vaya ambiyans.
ANDALUCIA: İspanya'nın Endülüs bölgesi.
APAGAR : Telleri susturmak.
APOYANDO : Parmakları tellere yaslayarak (destekleyerek) çalmak.
ARO: Gitarın yan kısmı.
ARPEGIADO: Arpej. Gitar tekniği.
ARRASTRE: Gitarda sağ eli yüzük parmağının alt tellerden yukarıya doğru
kaydırılması. |
| -B- |
BAILAOR: Flamenko dansı yapan
erkek.
BAILAORA: Flamenko dansı yapan bayan.
BAILAR: Dans etmek.
BAILE: Dans, flamenko dansı.
BOCA: Gitarın göğüs tahtasındaki ses deliği.
BOUT : Gitarın gövdesi.
BRACEO : Dans boyunca kolların hareketi.
BULEAEROS : Bulerias formunda sanatçıların uzmanlaşması.
BULERİAS : Jerez kökenli, yüksek tansiyonlu, 12 zamanlı bir form. Coşkulu ve
canlıdır, hüzün içermez.
BULERIAS AL GOLPE: Golpe vuruşları ön planda olan bir bulerias varyasyonu. |
| -C- |
CABALES : Flamenco uzmanı.
CABEZA: Gitarın baş kısmı.
CAFÉ CANTANTE: 19.yüzyılın ikinci yarısından sonra ortaya çıkmış olan
profesyonel anlamda flamenko müziği ve dansı icra edilen café lere verilen ad.
CAJON : 4 köşe, içi boş tahtadan yapılmış, kutu biçiminde vurmalı bir çalgı.
CALO: Çingenelerin kendilerine ve dillerine verdikleri ad.
CAMBIO: Değişiklik.
CAMPANAS: Çanlar, kampanalar.
CANTAOR: Flamenko şarkısı söyleyen kişi.
CANTE: Şarkı, şarkı söylemek.
CANTE CHICO: "Küçük Şarkı" olarak bilinen üç genel flamenko sınıfının
üçüncüsüdür. Daha çok kırsal yaşam, eğlence gibi dertsiz ve tasasız konuları
içeren folklorik şarkı ve danslardan meydana gelir. Tangos, Fandangos de Huelva gibi...
CANTE GRANDE: "Büyük şarkı" denilen Cante grande, genel flamenko
sınıflarının ilkidir. Flamenko tarihinin en eski zamanlarına dayanır.
CANTE JONDO: "Derin şarkı" olarak bilinen Cante jondo en ciddi tarzdır.
Ölüm, keder ve din gibi konuları ele alır. "Koma" denilen yarım aralıntak
küçük aralıktaki seslere de yer veren bu tarz ritm açısından da diğerlerinden daha
zor ve karmaşıktır.
CAÑA: En eski flamenko şarkılarından biridir. Flamenkonun anası olan soleanın
oluşumunu sağlayan bir makam olduğu kabul edilmektedir.
CANTIÑAS: İki anlamı varıdır. Bunlardan ilki Cadiz kentinin şarkılarından olan ve
alegriası da içine alan bir tarz. İkincisi de alegriasın Do majör tonundan (Capo
kullanarak) çalınışı.
CAPIROTE : İşaret parmağıyla rasgueado yapılırken aynı anda yüzük parmağıyla
golpe vurulması.
CARACOLES: Cantiñas grubuna ait bir makam formu. 19.yy ortalarında Cadiz'de ortaya
çıkmıştır. Asıl gelişimi Madrid'te olmuştur.
CARCELERAS: Hapisane şarkıları. Ayrıca bir tonlama geçidi.
CARTAGENERA: Fandango kökenli olan makam adını "Cartagena" dan alır.
CASTAÑET: İçi oyuk ağaçtan yapılma, genelde başparmağa takılıp avuç aiçiyle
çalınan ritm çalgısı.
CEJILLA: (Capo veya kelepçe). Gitarda transpoze için kullanılan, gitarın sapına
takılan ve bare görevi gören araç.
CHUFLAS: Tasasız bir Tanguillo ile vurguları kendiliğinden oluşan bir tarz.
CIFRA: Tablature.
CLAVIJAS: Gitardaki eski geleneksel ağaçtan yapılma burgular.
CLAVIJEROS: Günümüzde kullanılan metalden yapılma mekanik burgular.
COLOMBIANA: Kolombia müzik ve ritmlerinin etkisile oluşmuş bir makam formu.
COMPÁS : Flamenko müziğinde kullanılan zaman ölçütü. Flamenko compas iki ayrı
zamandan meydana gelir. (6/8 , 3/4 lün compas gibi) Bunlar toplam dört ölçü olarak
çalınır yani esasında 3/4 lük compas 12/8 liktir. Bunun sebebi de flamenko
müziğinin vurgu dağılımının 12/8 lik ölçüye sığmasıdır.
CONTRA-TEMPO: Senkop.
COPLA: Dize, mısra. Ayrıca Fondango ve Sevillanas için de farklı kıtaları anlatmak
için kullanılır.
CUADRO: Grup, topluluk.
CUADRO FLAMENCO: Flamenko şarkıcılarının, dansçılarının biraraya gelerek
oluşturdukları grup.
CUEDRA: Tel, gitar teli. |
| -D- |
DANZA MORA: Literatürde
"Moorish dansı" olarak geçer.Ağırlıklı olarak arap etkisi görünür.
Çoğu kez danssız çalınır.
DESPLANTE: Dans içerisindeki şiddetli duruşlar, sert bir tefekkür hali.
DUENDE : Flamenkoda müziğin etkisiyle kendinden geçilen an. |
| -E- |
ENSAYO: Prova.
ENTRADA: Başlamak. Dansçının girişi.
ESCOBILLA: Dansta sadece ayak hareketlerinin olduğu bölüm. Genellikle Alegria ve Solea
por Buleria'da. Gitarda ise trienda çalışı, çekerek çalmak. |
| -F- |
FALDA : Etek, eteklik,
dansçının eteği.
FALSETA : Gitarda ritm partilerinin arasında çalınan solo pasajlar, melodik
çeşitlemeler.
FALSETE : Yükseğe çıkılan ses.
FANDANGOS: Eski Endülüs kültürünün şarkı ve danslarından. Kökeni çok eskiden
yaşanmış küçük Arap akınlarına dayanmaktadır.
FANDANGOS DE HUELVA: Fandango dansı ve şarkısının İspanya'nın Huelva şehrinde icra
edilen tarzı.
FANDANGO GRANDE: Soyut bir şarkı olan Fandango Grande normal Fnadangodan daha farklı
bir compas ile icra edilir.
FANDANGUILLOS: "Küçük Fandango" anlamına gelen bu şarkı Cante chico
sınıfına girer, kırsal yaşam ve eğlenge konularını işler.
FARRUCA: Dramatik erkek dansına dayanan bu makamda 4/4 lük ölçü kullanılır. Yakın
tarihlerde görülmeye başlamıştır. Portekiz kökenlidir.
FERIA: Tatil günü, panayır.
FIESTA: Parti, eğlence.
FLAMENCO : Bakınız tarihçeye.
FLAMENCO PURO: Saf, geleneksel Flamenko.
FLOREO : Ellerin hareketi.
FUERTES: Sert, kalın, kaba. |
| -G- |
GARROTIN: Hem duygusal hem de
neşeli olan bu şarkı 2/4 lüktür.
GITANA: İspanyolca'da bayan çingene.
GITANO: İspanyolca'da erkek çingene.
GOLPADOR: Gitarın üzerine vurma.
GOLPE : Dansta ayağın tüm tabanının yerle temas ettiği vuruşun adı. Gitarda;
yüzük parmağı ile gitarın göğsüne yapılan vuruş.
GRANADINAS: Granadina kentine özgü bir makam.
GRANDE TRAGİC : Sıkıntılı, trajik ritimler.
GUAJIRAS: Küba kökenli flamenko makamlarından.
GUITARRA: Gitar. |
| -H- |
HUESO: Gitarın sapında
bulunan kemikten yapılmış köprü, eşik. |
| -J- |
JABERA: Nadiren çalınan bir
Fandango Grande.
JALEOS: Onaylama ifadesi, cesaret verme, teşvik etme. (Ole, Ale, Bien vs)
JUERGA: İçkili eğlence, festival. |
| -L- |
LETRA: Şarkı sözleri,
dizesi.
LIVIANAS: Seyrek yorumlanan bu şarkı siguiriyas compas ile icra edilir.
LLAMADA: Çağırma. Dansta yeni bir bölümün başlangıcını haber veren hareket
serisidir. 1'de başlar, 10'da biter. |
| -M- |
MALAGUEÑAS: Önemli Flamenko
makamlarından biridir.
MANTON : Uzun püsküllü şal.
MARCAJE : Yürüyüş adımları. 12 ölçülü danslarda 12'de başlar, 10'da biter.
MARTILLO: Çekiç. Gitarda golpe tekniğine alternatif olarak kullanılan bir teknik.
MASTIL: Gitarın boyun kısmı.
MAYOR: Majör ton.
MENOR: Minör ton.
MILONGA: Arjantin kökenli bir şarkı.
MINERA: "Minero" kelimesinden türemiştir. Cantes de Levante, lenvante
bölesinin şarkılarından biri olarak bilinir.
MIRABRAS: "Cantinas" türünün şarkılarındandır.
MUJER : Kadın.
MURCIANA: Levante bölgesine ait bir şarkıdır. |
| -N- |
NANA : Ninni. |
| -P- |
PALILLOS: Küçük uzun tahta
parçaları. Puro flamenkoda kullanılmıyordu.
PALMAS: Şarkının veya dansın ritmine göre alkış yapma.
PALO : Tüm Flamenko makamlarına verilen ad.
PALO SECO : Gitar olmadan şarkı söyleme, yorumlama.(to capella)
PAYO: Çingene olmayan.
PETENERAS: Hüzünlü bir yapıya sahip olan bu makam 6/8 ve 3/4 lük guajiras gibi
bileşik compas ile icra edilir. Adını, Jerez de la Frontera yanında bulunan Paterna de
Rivera dan almıştır.
PICADO : Sağ elin işaret ve orta parmağının telleri apoyando olarak sırayla
çalması.
PITOS: Dansta ve şarkıda ritme uygun olarak parmak şıklatmak.
PLANTA : Dansta ayağın ön kısmının yerle temas ettiği vuruşların adı.
POLO : Soleares ailesinden bir makam.
PUENTE: Köprü, eşik.
PUNTA : Dansta ayağın ön ucuyla yapılan vuruş. |
| -Q- |
QUEJİO : Keder, hüzün. |
| -R- |
RASGUEADO : Gitarda tellere
sağ elin çeşitli parmak kombinasyonlarıyla vurulması ile yapılan tekniktir.
REDOBLE: 4 ya da 5 tempoyu 1 veya 2 ye sıkıştırmak.
REDONDA : Flamenkoda ses, flamenko sesi.
REMATE: Kapanış. 12'lik kompaslarda genellikle 10'da, Tangos gibi 4'lük kompaslarda
3'tedir.
ROMANES: İspanyolca olmayan çingene dili.
ROMERAS: Cantiñas grubuna ait bir makam.
RONDENA: 1. Malaga'daki Ronda'nın dağlarına ait olan makam, şarkı. 2. Ramon Montoya
'nın eseri olan gitar için özel olarak oluşturulmuş müzikal form.
RUMBA: Popular latin ritmi. Kökü Küba'nın şeker ve muz plantasyonlarına dayanır. |
| -S- |
SALIDA: Çıkış. Dansçının
çıkışı.
SERRANAS: 19. yüzyıla dayanan bir şarkı türü.
SEVILLANAS: Castilian kültürüne dayanan, Sevilla kentinden doğan bir dans ve şarkı
formu.
SIGUIRIYAS: Kökü çok eski çingene kültürüne dayanan bir makamdır. Ancak Castilya
bölgesinde de kullanılmaktadır.
SILENCIO : Müziğin hafif çalındığı, melodik bir dans bölümüdür. Dansçı bu
bölümde ayak vuruşları yapmaz, yumuşak hareketlerle dans eder. Sessizlik bölümü
olarak da adlandırılır.
SIN APOYAR : Tellere parmakları yaslamadan çalmak, arpej.
SOLEA: Esası "Soleares" olan Flamenko'nun anası olarak kabul edilen köklü
bir makam ve şarkı formu. 12 zamanlıdır. Aksanlar 3-6-8-10-12'dedir.
SORDAS: Sessiz hafif el çırpmaları. |
| -T- |
TABLAO: Sahne hayatı, Flamenko
müziği ve dansı icra edilen cafe ve gece klüpleri.
TACAOR : (Tocaor) Flamenko gitar çalan.
TACON: Topuk, ökçe. Dansta ayağın topuk kısmının yerle teması.
TAMBOR: Davul.
TANGOS: Neşeli ve hareketli 4/4 lük dans ve makam formu.
TANGUILLO: Tangos'un daha hafif bir varyasyonu olan Tanguillos, Cadiz kökenlidir.
TAPA: Gitarın göğüs tahtası.
TARANTAS: Miner tarzına ait bir makam formudur.
TARANTOS: Tarantas'ın dans edilen şeklidir ve 2/4 lük olarak çalınır.
TEMPLE: Yumuşatmak, ayarlamak.
TIENTOS: Köklü bir makam ve şarkı formu. Tientos için "Eğer Solea flamenkonun
anasıysa, Tientos da babasıdır" sözü söylenmektedir.
TIENTOS POR ZAMBRA: Tientos'un hızlı varyasyonudur 4/4 lük olarak yazılır.
TIPLES: Tiz ses veren teller.
TIRANDO: Telleri çekerek çalmak.
TONAS: Tonada kelimesinden türemiştir. Anlamı akort ya da popüler basit flamenko
şarkısı.
TONO: Ton, gam.
TOQUE : 1.Gitar çalmak, 2. Gitarda flamenko yorumlamak, 3. Flamenko müziğinin heyecan
ve coşkusu.
TOQUE LIBRE: Gitarda serbest compas ile zamanlama düzeni olmadan yapılan çalınış. En
çok kullanılanlar Fandangos Grandes, Malagueña, Granadinas, Tarantas ve Rondeña dır.
TRASTE: Gitarda perde.
TREMOLO: Gitar tekniği. Başparmak bas notaları verirken diğer parmaklar da sırayla
"i a m i" şeklinde tiz telleri teker teker hızlı bir şekilde çalar. |
| -V- |
VERDIALES: Malaga
Fandango'sunun tasasız bir varyasyonu olan Verdiales ismini Los Versiales kasabasından
almıştır.
VITO: Eski Endülüs kültürüne ait bir makam ve şarkı formu olan Vito 3/4 lük olarak
yazılır. |
| -Z- |
ZAMBRA: Granada çingenelerinin
neşeli danslarındandır. 9.yy'da görülmeye başlamıştır. Yaratıcısı Ali Bin
Ziryab olarak bilinmektedir.
ZAPATEADO: Eskiden kalma zor bir dans olan zapateado için bir erkek bir de bayan dansçı
ve biraz da hayal gücü gerekir. Ayrıca ayakların yere vurularak yapıldığı
hareketlerin genel ismidir.
ZAPATOS: Ayakkabı. (Çoğul olarak kullanılır)
ZORONGO: Çok eski bir folk şarkısı olan Zorongo, Garcia Lorca tarafından yeniden ele
alınmıştır. |
|
FLAMENKODA KULLANILAN İBARELER
Agua!: Su "çok sıcak suya ihtiyaç var" anlamında
Asi se baila!: "işte bu danstır". Dansçıyı onaylamak, yüreklendirmek
için.
Asi se toca!: "İşte bu çalmadır (gitar)". Gitaristi yüreklendirmek için.
Asi se canta!: "İşte bu şarkı söylemektir". Aynı şekilde şarkıcıya
destek vermek için.
Eso es!: İşte bu!
Guapa: Güzel (kadın için)
Guapo: Yakışıklı
Hassa: Harika
Ale, Ole: 12.yy'da kullanılan Allah kelimesinden geldiği sanılmaktadır. Yine destek
anlamında bir ünlemdir.
Vamo ya!: Gidelim |
|
Kaynak : www.flamenco.org/glossary.html
|
